 |
| Zamek Hohenlupfen w Stühlingen |
1. Przebieg
23 czerwca 1524 chłopstwo Stühlingen zbuntowało się przeciwko władzom. Według legendy wybuch tego powstania dał tzw. „ślimaczy spór”. Mówi się, że Clementia von Montfort, żona hrabiego Zygmunta II von Lupfen, zażądała kiedyś pracy przymusowej od chłopów pańszczyźnianych. Kazała swoim poddanym zbierać w lesie muszle ślimaków, aby wykorzystać je jako szpulki nici. Ta arbitralność hrabiny wzbudziła niezadowolenie chłopów ze Stühlingen do tego stopnia, że zbuntowali się przeciwko landgrafowi i wszczęli bunt. Legenda obrazowo opisuje arbitralność i autorytarny stosunek hrabiów i książąt wobec poddanych. Hrabia von Lupfen od dawna rezydował w swoim dworze w Engen. Już w 1499 roku to nie on sam doświadczył zniszczenia swego zamku w Stühlingen przez Konfederatów podczas wojny szwajcarskiej, lecz jego zastępca.
2. Zamek Hohenlupfen
Płaskowyż, na którym zbudowano zamek, prawdopodobnie służył Rzymianom jako baza pod wieżę sygnalizacyjną. W Stühlingen odnaleziono mozaikową podłogę z czasów rzymskich, a w jego pobliżu znajdowało się rzymskie miasto Juliomagus.
Pierwotny kompleks zamkowy Hohenlupfen został zbudowany przez hrabiów von Lupfen, a pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1093 roku. W 1499 roku w czasie wojny szwajcarskiej zamek został przekazany Konfederatom i uległ „uszkodzeniu”. Odbudowę zespołu po 1499 roku przeprowadzono jedynie „kiepsko”, dlatego też zamek określano później jako „zrujnowany”. Można to tłumaczyć m.in. faktem, że landgraf rezydował wówczas w Engen im Hegau.
Nieruchomość obejmująca również grunty (60 hektarów lasu i 40 hektarów pól) na terenie otaczającym zamek została przekazana w grudniu 2011 roku z rodu książęcego Fürstenberg zu Donaueschingen, rodzinie goszczącej Cècilie i Martinowi Stamm z sąsiedniej gminy szwajcarskiej Schleitheim, gdzie prowadził browar. Od tego czasu Cècilie i Stamm wyposażali całkowicie oczyszczony zamek w antykwaryczne przedmioty i meble. W efekcie wyremontowano Salę Rycerską, idealną na większe imprezy. W czasie II wojny światowej m.in. mieściła się szkoła podstawowa i szkoła dla głuchoniemych. Fürstenbergowie, ostatnio Joachim Egon Fürst zu Fürstenberg i jego żona Paula Gräfin zu Königsegg-Aulendorf z dziećmi, wykorzystywali wówczas zamek wyłącznie do własnych, prywatnych celów mieszkalnych. Zwiedzanie obiektu nie było możliwe. Od 2011 roku zamek można wynająć na urodziny i wesela. W miesiącach letnich organizowane są pchle targi i wycieczki z przewodnikiem.
3. Astrologia i katastrofy pogodowe
Rolnictwo było również narażone na ciągłe ryzyko ewentualnych strat w plonach i złych zbiorów, spowodowanych przez szkodniki, choroby roślin i złą pogodę. Latem 1524 roku tereny i okolice dystryktów cesarskich Hegau i Klettgau kilkakrotnie padały ofiarą niszczycielskich nawałnic i gradobicia. Hans Stockar (1490–1556), kronikarz z Schaffhausen, opisuje te burze w imponujący i szczegółowy sposób. Według jego uwag, w dniu św. Jana (24 czerwca) nadal było „wino i zboże”. Pierwsza burza miała miejsce po południu szóstego dnia „miesiąca siana” (lipiec). Ciężki grad nie tylko poważnie uszkodził zboża, drzewa owocowe i winorośl, ale także zabił zwierzęta gospodarskie, zwierzynę łowną, a nawet ludzi. Drugie duże gradobicie opisano na 20 lipca 1524, które ostatecznie zniszczyło pozostałe plony. Po burzach nastąpiły poważne powodzie spowodowane wylewami strumieni, które z kolei pochłonęły ofiary i spowodowały dalsze zniszczenia mienia.
Choć katastrofa rolnicza w burzliwym miesiącu lipcu 1524 nie była powodem wybuchu powstania, to jednak w ciągu lata doprowadziła do pogorszenia i tak już napiętej sytuacji na tym terenie. Utracone zbiory spowodowały natychmiastowy wzrost cen podstawowych artykułów spożywczych. Jeżeli poszczególni władcy nalegali na utrzymanie poziomu podatków płaconych przez rolników, egzystencja ludności wiejskiej była skrajnie zagrożona.
Ponadto 1524 rok jako taki już wcześniej poświęcono szczególnej uwagi ze względu na niezwykłe proroctwa astrologiczne. Astronomiczna osobliwość, która wzbudziła zainteresowanie astrologów, miała miejsce w lutym 1524 roku. Była to koniunkcja wszystkich znanych wówczas planet (Merkury, Wenus, Mars, Jowisz i Saturn), w tym Słońca i Księżyca, w konstelacji Ryb. Już w 1499 roku matematyk i astronom z Tybingi Johannes Stöffler (1452-1531) wywnioskował z tej zbliżającej się konstelacji ciał niebieskich, że w danym miesiącu świat „zaleje” powódź.
 |
| Zamek Hohenlupfen |
Pierwotny kompleks zamkowy Hohenlupfen został zbudowany przez hrabiów von Lupfen, a pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1093 roku. W 1499 roku w czasie wojny szwajcarskiej zamek został przekazany Konfederatom i uległ „uszkodzeniu”. Odbudowę zespołu po 1499 roku przeprowadzono jedynie „kiepsko”, dlatego też zamek określano później jako „zrujnowany”. Można to tłumaczyć m.in. faktem, że landgraf rezydował wówczas w Engen im Hegau.
Nieruchomość obejmująca również grunty (60 hektarów lasu i 40 hektarów pól) na terenie otaczającym zamek została przekazana w grudniu 2011 roku z rodu książęcego Fürstenberg zu Donaueschingen, rodzinie goszczącej Cècilie i Martinowi Stamm z sąsiedniej gminy szwajcarskiej Schleitheim, gdzie prowadził browar. Od tego czasu Cècilie i Stamm wyposażali całkowicie oczyszczony zamek w antykwaryczne przedmioty i meble. W efekcie wyremontowano Salę Rycerską, idealną na większe imprezy. W czasie II wojny światowej m.in. mieściła się szkoła podstawowa i szkoła dla głuchoniemych. Fürstenbergowie, ostatnio Joachim Egon Fürst zu Fürstenberg i jego żona Paula Gräfin zu Königsegg-Aulendorf z dziećmi, wykorzystywali wówczas zamek wyłącznie do własnych, prywatnych celów mieszkalnych. Zwiedzanie obiektu nie było możliwe. Od 2011 roku zamek można wynająć na urodziny i wesela. W miesiącach letnich organizowane są pchle targi i wycieczki z przewodnikiem.
3. Astrologia i katastrofy pogodowe
Rolnictwo było również narażone na ciągłe ryzyko ewentualnych strat w plonach i złych zbiorów, spowodowanych przez szkodniki, choroby roślin i złą pogodę. Latem 1524 roku tereny i okolice dystryktów cesarskich Hegau i Klettgau kilkakrotnie padały ofiarą niszczycielskich nawałnic i gradobicia. Hans Stockar (1490–1556), kronikarz z Schaffhausen, opisuje te burze w imponujący i szczegółowy sposób. Według jego uwag, w dniu św. Jana (24 czerwca) nadal było „wino i zboże”. Pierwsza burza miała miejsce po południu szóstego dnia „miesiąca siana” (lipiec). Ciężki grad nie tylko poważnie uszkodził zboża, drzewa owocowe i winorośl, ale także zabił zwierzęta gospodarskie, zwierzynę łowną, a nawet ludzi. Drugie duże gradobicie opisano na 20 lipca 1524, które ostatecznie zniszczyło pozostałe plony. Po burzach nastąpiły poważne powodzie spowodowane wylewami strumieni, które z kolei pochłonęły ofiary i spowodowały dalsze zniszczenia mienia.
Choć katastrofa rolnicza w burzliwym miesiącu lipcu 1524 nie była powodem wybuchu powstania, to jednak w ciągu lata doprowadziła do pogorszenia i tak już napiętej sytuacji na tym terenie. Utracone zbiory spowodowały natychmiastowy wzrost cen podstawowych artykułów spożywczych. Jeżeli poszczególni władcy nalegali na utrzymanie poziomu podatków płaconych przez rolników, egzystencja ludności wiejskiej była skrajnie zagrożona.
Ponadto 1524 rok jako taki już wcześniej poświęcono szczególnej uwagi ze względu na niezwykłe proroctwa astrologiczne. Astronomiczna osobliwość, która wzbudziła zainteresowanie astrologów, miała miejsce w lutym 1524 roku. Była to koniunkcja wszystkich znanych wówczas planet (Merkury, Wenus, Mars, Jowisz i Saturn), w tym Słońca i Księżyca, w konstelacji Ryb. Już w 1499 roku matematyk i astronom z Tybingi Johannes Stöffler (1452-1531) wywnioskował z tej zbliżającej się konstelacji ciał niebieskich, że w danym miesiącu świat „zaleje” powódź.
 |
| „Practika vber die grossen vnd manigfaltigen Conjunction der Planeten [...]“, 1523 |
Na temat przepowiedni ukazało się wiele tekstów i broszur. W miarę zbliżania się przepowiadanego czasu, ich liczba wzrastała i przedstawiała oczekiwane wydarzenia w coraz bardziej dramatyczny sposób. Znaną broszurą na ten temat jest „Praktyka o wielkiej i różnorodnej koniunkcji planet [...]” („Practika vber die grossen vnd manigfaltigen Conjunction der Planeten [...]“), którą Hieronymus Höltzel wydrukował w Norymberdze w 1523 roku. Ilustracja przedstawia cesarza, papieża, kardynała i biskupów z strachem stawiających czoła zgromadzeniu uzbrojonych chłopów. Sztandar chłopów niesiony z przodu oraz bębniarze i dudziarze grający na wzgórzu niczym do bitwy, nadają scenie wygląd zorganizowany militarnie. Nad całą sytuacją unosi się stylizowana konstelacja Ryb, a w jej obrębie śmierć i wspomniana koniunkcja planetarna. Wylewa się z niego potok wody, zalewając miejsce w dole i jego mieszkańców.
Kolejna przepowiednia pochodziła od wiedeńskiego astrologa i osobistego lekarza cesarza Maksymiliana I Habsburga, Georga Tannstättera (1482-1535). Przepowiadając już powstanie chłopskie w wewnętrznej Austrii w 1515 roku, przewidział także brak jedności i bunt między „zwykłym człowiekiem” a duchowieństwem w 1524 roku, co doprowadzi do śmierci mnichów i zniszczenia klasztorów.
4. Idee reformacyjne
Od roku 1522/23 proboszcz miasta Waldshut, położonego około 20 kilometrów od Stühlingen, Balthasar Hubmaier (1485-1528), zaczął głosić kazania zgodnie z reformatorskimi ideami Huldrycha Zwingliego (1484-1531). Wcześniej Hubmaier pracował jako ksiądz w Ingolstadt i Ratyzbonie. Już przed przybyciem do Waldshut w 1521 roku zwrócił na siebie uwagę swoimi opozycyjnymi przemówieniami. Jego wypowiedzi na temat nowej doktryny stały się tak powszechne, że rząd austriacki został sprowokowany do interwencji w Waldshut. W grudniu 1523 do miasta przybyła delegacja cesarska ze skargami na księdza. W dniu Pięćdziesiątnicy 15 maja 1524 roku mieszkańcy Waldshut odrzucili rozkaz rządu Innsbrucku dotyczący wydalenia księdza z miasta i zamiast tego wydalili ośmiu księży wiernych Kościołowi papieskiemu.
Idee reformacyjne, którym czasami towarzyszył agresywny bunt przeciwko tradycyjnemu duchowieństwu, głoszono wówczas w kilku miejscach w Górnych Niemczech. Przykładem tego jest pozew przed ordynariatem biskupim w Augsburgu przeciwko kaznodziei z Memmingen Schapelerowi. Został oskarżony o słowny atak na duchowieństwo 6 grudnia 1523. Opisał „kapłanów” jako „tłumicieli prawdy”, a w późniejszym kazaniu bożonarodzeniowym „gówniane zięby” i „kaznodzieje zupy”. W maju 1524 do Górnej Austrii przybył arcyksiążę Ferdynand (1503-1564), brat cesarza Karola V i sam regent ziem dziedzicznych Habsburgów, aby pobudzić majątki do najcięższego oporu wobec Reformacji w parlamencie stanowym Breisgau. Podjęte i sformułowane tam decyzje zostały ogłoszone publicznie kilka miesięcy później, jesienią 1524 roku.
Literatura:
1. P. Wichmann, Stadt Stühlingen und Schloss Hohenlupfen, Landkreis Waldshut. Hrsg.: Landesdenkmalamt Baden-Württemberg – Außenstelle Freiburg –. Publikation des Landesdenkmalamt Baden-Württemberg, 2004.
2. H. Oka, Der Bauernkrieg in der Landgrafschaft Stühlingen und seine Vorgeschichte seit der Mitte des 15. Jahrhunderts, 1998.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz